Categorie: Componisten

Als kind van negen jaar oud, verloor Johann Sebastian Bach zijn moeder. Toen de jongen tien jaar was, overleed ook zijn vader.

Christoph, zijn veertien jaar oudere broer, werd toen de voogd van Johann Sebastian. Deze strenge en afstandelijke man zou slechts weinig hebben begrepen van zijn zeer muzikale broertje.

Zo zou Sebastian niet de mooie muziekboeken van zijn grote broer mogen lenen. Maar de tienjarige jongen, die dolgraag musicus wilde worden, liet het daar niet bij zitten en verzon een list…

Lees hieronder deel 1 van dit gedramatiseerde, maar waargebeurde verhaal over een opmerkelijk kind dat gedreven zocht naar manieren om zijn droom waar te kunnen maken. Onderstaand verhaal is een vertaling en vrije bewerking door de redactie van Evendit.nl van Story-lives of Great Musicians van Francis Jameson Rowbotham, te vinden op: http://www.gutenberg.org/ebooks/19748.

De vurige wens van het tienjarige kind Johann Sebastian Bach

‘Christoph’, de tienjarige Johann Sebastian Bach keek smekend omhoog naar zijn oudere broer die op het punt stond de kamer te verlaten. ‘Christoph’, ik wil zo heel graag dat mooie muziekboek van je lenen. Dat boek met stukken van Pachelbel en Buxtehude en nog veel meer echt grote componisten. Mag ik dat boek uit jouw kast een tijdje van je hebben? Ik zal er echt heel zuinig op zijn. Alsjeblieft?’

Christoph keek de andere kant op. Vervolgens draaide hij zich abrupt om. ‘Nee, Sebastian, geen denken aan. Hoe haal je het in je hondsbrutale hoofd om mij te vragen dat kostbare boek aan jou te lenen! Alleen al het idee dat een dwaas kind als jij de grote componisten zou kunnen bestuderen. Studeer nou maar gewoon aan de etudes die ik je heb opgegeven. En waag het niet nog eens om zo’n stomme vraag aan mij te stellen.’

Met een klap gooide Christoph de deur achter zich dicht.

De kleine Sebastian zuchtte en keek met gebogen hoofd naar de grond. Zijn teleurstelling was groot. Al heel vaak had hij tussen de spijlen van de deurtjes van de boekenkast door gekeken naar de banden met de werken van de grote componisten. Natuurlijk alleen als zijn grote broer niet in de buurt was!

Als die boekenkast nu eens een keertje niet op slot zou zitten, dan…. Maar die kast zat altijd op slot en Sebastian wist niet waar de sleutel lag.

Wat kon er voor kwaads in steken als hij gewoon eens probeerde om die prachtige muziek te spelen? Hij was immers al tien jaar? Het was allemaal zo oneerlijk van zijn oudere broer. En die wist toch dat zijn broertje niet alleen gek op muziek was, maar dat hij bovendien ook heel goed kon leren? Waarom liet Christoph hem dan toch alsmaar van die verschrikkelijk gemakkelijke stukken spelen waar echt helemaal niks aan was? Wat zou Sebastian graag muziekstukken voor gevorderden willen spelen. Maar als wees was hij afhankelijk van zijn strenge, oudere broer die voogd over hem was. Het viel Sebastian niet mee om zijn afstandelijke en strenge broer te gehoorzamen.

Korte terugblik op de eerste levensjaren van Johann Sebastian Bach

Tien jaar voor dit incident, op 21 maart 1685, werd Johann Sebastian Bach geboren in het Duitse stadje Eisenach. Zijn vader Johann Ambrosius Bach was de organist van Eisenach en stamde uit een muzikaal geslacht. Al generaties lang verdiende de familie Bach de kost met kerkmuziek.

Het is dan ook niet vreemd dat Johann Sebastian reeds als klein kind een passie voor muziek toonde. Zijn vader leerde hem viool. Maar hij was nog niet ver gekomen met zijn studie van de muziek toen hij op zijn negende zijn moeder en op zijn tiende jaar ook zijn vader als verloor. Na het overlijden van zijn vader kwam Sebastian onder de voogdij van zijn veertien jaar oudere broer Christoph, die toen al een gezin had gesticht. Christoph was organist in Ohrdruf, een stadje in de buurt van Eisenach.

Christoph zelf was middelmatig muzikaal begaafd. Hij gaf Sebastian muziekles op het klavecimbel, maar deze besefte niet hoe  buitengewoon groot het muzikale talent van zijn broertje was.

Hij stuurde Sebastian naar het lyceum  om daar Latijn, zang en andere schoolvakken te leren. Maar hij had geen oog voor de geniale aanleg van Sebastian en behandelde de jongen met een koele onverschilligheid en probeerde diens muzikale ambities te onderdrukken.

De list van de kleine Johann Sebastian Bach

Sebastian vond het onrechtvaardig dat zijn broer Christoph het muziekboek niet aan hem wilde uitlenen. Daarom besloot hij dat hij er alles voor over had om zelf zo’n boek te bezitten. Maar hij vroeg zich af hoe hij in het geheim aan dat boek kon komen. Zijn broer mocht dat natuurlijk niet ontdekken!

Op een nacht, toen iedereen in huis allang sliep, stond Sebastian voor het open raam naar buiten te staren. Het heldere, zilveren maanlicht scheen tot in de verste uithoeken over de vallei.

Maar de jongen had er geen oog voor. Hij dacht na over een manier om dat mooie muziekboek te lenen. Het licht van de maan zou hem daarbij kunnen helpen. Binnen in het huis was het volkomen stil.

Sebastian kreeg het gevoel dat nu het juiste moment was gekomen om het boek te pakken. Zachtjes sloot hij het raam en sloop de trap af, naar de woonkamer.

Bij het licht van de maan kon hij het boek tussen de spijlen van de deurtjes door in de boekenkast zien staan. Maar zoals gewoonlijk was de kast helaas op slot. Met veel moeite wrong hij zijn kleine handen tussen de spijlen door.

Uiteindelijk kon hij met de toppen van zijn vingers het boek aanraken. Heel voorzichtig, millimeter voor millimeter, probeerde hij nu het boek dichter naar zich toe trekken.

Het moeilijkste deel van deze operatie was het boek tussen de spijlen door te krijgen. Sebastian was doodsbang dat zijn broer zou merken dat hij niet in de slaapkamer was. Maar hij moest en hij zou dat boek in handen krijgen.

Het boek was net iets te dik voor de spijlen. Wat nu? Zou hij een paar spijlen iets kunnen uitbuigen? Met zijn handen probeerde hij uit of er twee spijlen waren die hij een beetje uit elkaar kon trekken. De zware spijlen gaven bepaald niet gemakkelijk mee. Maar uiteindelijk kreeg Sebastian het voor elkaar. Dankzij voorzichtig gemanoeuvreer met zijn kleine handen wist hij het zo fel begeerde boek uit de ‘gevangenis’ van de boekenkast te bevrijden.

Van opwinding hield het kind zijn adem in. Eindelijk kon hij dit prachtige muziekboek tegen zijn borst drukken. Zijn list was geslaagd! Nu kwam het aan op de volgende stap.

(Wordt vervolgd in Het eenzame kind Johann Sebastian Bach: gesnapt bij het stiekem overschrijven van een muziekboek).

Johann Sebastian Bach: boeken en cd’s

Wil je meer achtergrondinformatie over deze wereldberoemde componist en zijn muziek? Kijk bijvoorbeeld eens bij de boeken en muziek van Johann Sebastian Bach die je bij bol.com kunt  kopen.

Dossier componisten

Dit artikel maakt deel uit van het dossier componisten.

De kinderjaren van Johann Sebastian Bach waren bepaald niet gemakkelijk. De tienjarige knaap had stiekem en na veel moeite (zie deel 1 van deze serie verhalen) het mooie muziekboek van zijn oudere broer in handen weten te krijgen. Maar hoe liep de uitvoering van zijn slimme en creatieve plannetje af? Lees verder in dit gedramatiseerde, maar waargebeurde verhaal over een opmerkelijk kind dat gedreven zocht naar manieren om zijn droom waar te kunnen maken.

Het monnikenwerk van het kind Johann Sebastian Bach

Zijn list was geslaagd. Met het boek in zijn armen geklemd, sloop Sebastian de houten trap op, terug naar zijn kamertje. Heel voorzichtig zette hij de ene voet na de andere neer. Als zijn voetstappen maar niet hoorbaar waren. Als er maar geen houten plank onder hem zou kraken. Want als hij gesnapt zou worden… hij moest er niet aan denken.

Toen hij uiteindelijk weer veilig boven op zijn kamertje was, luisterde hij nog even goed om er zeker van te zijn dat hij niemand per ongeluk wakker had gemaakt. Vervolgens ging hij aan een klein tafeltje voor het raam zitten en tuurde bij het licht van de maan naar de pagina’s van het buitgemaakte boek.

Hij doopte zijn ganzenveer in de inkt en begon opgewekt aan het geduldwerkje van het kopiëren van de muziekstukken uit het boek in zijn muziekschrift. Zo nam hij noot voor noot en maat voor maat over in zijn mooiste handschrift.

Pas toen de stralen van de maan niet meer in zijn kamer schenen, legde Sebastian noodgedwongen zijn ganzenveer neer. Hij verstopte het boek en ruimde alle sporen van zijn werk op. Vermoeid kroop hij in bed en viel al snel in een diepe slaap.

De komende zes maanden zou Sebastian, telkens als het maanlicht hem dat mogelijk maakte, stiekem verder gaan met het noot voor noot overnemen van de muziekstukken. Toen was hij eindelijk klaar met het monnikenwerk. Hij was erg moe, maar tegelijkertijd ook zielsgelukkig dat hij na al die maanden zijn doel had bereikt. Van alle opwinding en vermoeidheid vergat hij zijn gebruikelijke voorzichtigheid. Hij kroop in bed zonder er zelfs maar aan te denken dat hij zijn werk moest verstoppen.

De jonge Johann Sebastian Bach werd betrapt

Zijn ogenblik van onoplettendheid kwam hem duur te staan.

Terwijl de jongen sliep, kwam Christoph zachtjes de slaapkamer binnen. Eerder had hij daar wat geluiden gehoord en wilde er het zijne van weten. Zijn blik viel op de opengeslagen bladmuziek. Met een grote en snelle stap was hij bij de tafel. Sebastian sliep rustig door. Met stijgende verbazing en ergernis bladerde Christoph door de muziek en zag wat zijn broertje had gedaan in de tijd dat hij geacht werd te slapen. Hij voelde boosheid en jaloezie, omdat Sebastian hem te slim af was geweest en zijn wens niet had gerespecteerd.

Hij nam zijn eigen muziekboek en het werk van Sebastian mee en verstopte ze op een geheime plek waar Sebastian ze nooit zou kunnen vinden. Dat zou de jongen leren.

Christoph pakte zijn eigen muziekboek, maar ook het overgeschreven manuscript van zijn broertje.

Toen Sebastian ontdekte wat zijn grote broer hem had aangedaan, was hij bitter teleurgesteld. Hij smeekte Christoph om hem zijn manuscript terug te geven, maar deze bleef onvermurwbaar.

Sebastian was er het kind niet naar om de moed op te geven. Hij bleef zijn uiterste best doen om meer over muziek te weten te komen. Zijn liefde voor de muziek was zo groot dat niets of niemand hem kon beroven van zijn droom om musicus te worden.

Al was Sebastian nu zijn mooie manuscript kwijt, toch had hij één troost. Al die prachtige muziek die hij zo zorgvuldig had overgeschreven, stond nu ook in zijn geheugen gegrift en bleef daar veilig verborgen voor de boosaardige opwellingen van Christoph. Met deze muziek in zijn hoofd, kon Sebastian de onderdrukking door zijn oudere broer beter verdragen. Zo werd deze muziek in verschillende opzichten voor hem van onschatbare waarde.

Bovenstaand verhaal is een vertaling en vrije bewerking door de redactie van Evendit.nl van Story-lives of Great Musicians van Francis Jameson Rowbotham, te vinden op: http://www.gutenberg.org/ebooks/19748.

Lees verder in deel 3 van dit verhaal.

Johann Sebastian Bach: boeken en cd’s

Wil je meer achtergrondinformatie over deze wereldberoemde componist en zijn muziek? Kijk bijvoorbeeld eens bij de boeken en muziek van Johann Sebastian Bach die je bij bol.com kunt kopen.

Dossier componisten

Dit artikel maakt deel uit van het dossier componisten.

Johann Sebastian Bach had als wees een moeilijke jeugd. Maar dat weerhield hem er niet van om hard te werken aan zijn kinderdroom om musicus te worden. Hij was er het kind niet naar om zich door moeilijkheden te laten ontmoedigen. Geen moeite was hem te veel om alles over muziek te kunnen leren. Als er iemand ooit bewees dat waar een wil is, ook een weg is, was dat wel deze later wereldberoemde componist. In deze derde aflevering over de jonge jaren van Bach lees je het waargebeurde, gedramatiseerde verhaal over de periode van zijn veertiende tot zijn achttiende jaar.

Terug naar deel 1 of deel 2.

De jonge Bach op het Michaelisgymnasium te Lüneburg

Op zijn veertiende jaar verliet Johann Sebastian Bach het huis van zijn oudere broer Christoph om zijn opleiding voort te zetten aan de particuliere school bij het Michaelisklooster te Lüneberg. De knaap had een prachtige sopraanstem en als tegenprestatie voor het zingen van belangrijke koorpartijen tijdens de kerkdiensten mocht hij gratis de lessen op school volgen.

Al snel kwam de baard in zijn keel, zodat hij geen sopraanpartijen meer kon zingen. Maar dankzij zijn vaardigheid op de viool en het klavecimbel mocht hij zijn gratis opleiding toch voortzetten.

Bach leerde zichzelf orgel spelen

Elke dag was de jonge Bach te vinden in de bibliotheek van het klooster. Daar bestudeerde hij de werken van de beste componisten. Al snel ging zijn muzikale belangstelling uit naar het orgel, want dat muziekinstrument ontroerde hem tot in het diepst van zijn ziel. Aangezien hij arm was, kon hij zich geen orgelles veroorloven. Dus begon hij zichzelf orgel te leren spelen. Hij was daarbij de eerste tijd helemaal op zichzelf aangewezen Later kreeg hij een vriend die organist was van de Sankt Johanneskirche. Van deze Georg Böhm kreeg hij veel steun bij zijn muzikale ontwikkeling.

De jongeman Bach werd gedreven door een drang om zich de kennis eigen te maken waarnaar hij op zoek was en niets kon hem daarvan afhouden. Als armlastige leerling was hij dankbaar voor elke grijpstuiver die hij kon verdienen en honger of vermoeidheid deerden hem niet wezenlijk. Zolang hij maar muziek kon studeren!

Bach wilde wel veertig kilometer lopen om naar een beroemd organist te kunnen luisteren

In die tijd stond Hamburg bekend als het ‘paradijs van de Duitse muziek’. Het feit dat die stad op ongeveer veertig kilometer afstand van Lüneburg lag, vormde voor Bach geen bezwaar om daar te voet heen te gaan. Hij had er veel voor over om de beroemde organist Johann Adam Reincken in Hamburg te horen spelen! Hij was gewaarschuwd dat belangrijke musici zoals Reincken niet wilden dat vreemdelingen meeluisterden als zij aan het oefenen waren. Daarom verschool Bach zich in een hoekje van de kerk waar de organist hem niet kon zien.

De intense vreugde van het luisteren naar een groot meester op het orgel maakte dat de jonge Bach er graag de lange tocht voor over had. Als hij na het beluisteren van het concert zwaar vermoeid en met pijnlijke voeten weer naar huis liep, hoorde hij de muziek nog in zijn hoofd naklinken.

Zo’n lange tocht naar Hamburg kon hij zich niet vaak veroorloven, want hij moest met zingen op straat en andere klussen het geld voor zijn kost en inwoning bij elkaar zien te krijgen. Maar doorgaans leed hij liever honger dan dat hij een kans voorbij liet gaan om de beroemde Reincken op het orgel te horen spelen.

De hongerige Bach smulde van haringkoppen

Op een keer was hij in Hamburg gebleven tot hij zo goed als platzak was. Toen moest hij, terwijl een gure en bijtende wind waaide, met een lege maag de ruim veertig kilometer naar huis in Lüneburg afleggen. Hij was nog maar kort onderweg toen de muziek in zijn hoofd, die hem anders altijd vergezelde, tot zwijgen kwam.

Toen drongen heerlijke etensgeuren in zijn neus. Voor zich uit zag hij een kleine herberg waarvan de deur open stond. Hij kon het niet laten om naar binnen te gluren, in de hoop te zien wat voor lekkers er werd gekookt.

Plotseling ging er boven zijn hoofd een raam open. Iemand gooide een aantal haringkoppen op straat. De arme Johann Sebastian Bach was maar al te blij dat hij iets kon eten. Toen hij de haringkoppen uit elkaar haalde, zag hij tot zijn grote verbazing dat elk ervan een Deens dukaat bevatte! Hij keek omhoog, maar zijn weldoener was niet te zien. Zonder verdere tijd te verspillen ging de tiener de herberg binnen om te genieten van een voedzame en heerlijke maaltijd. Tot zijn vreugde hield hij nog genoeg geld over om nog eens een reisje naar Hamburg te maken.

Bach kreeg een aanstelling als violist en werd op zijn achttiende organist

Intussen maakte de jonge Bach snelle vorderingen met zijn studie. Mede dankzij de hulp van zijn vriendschap met Georg Böhm, de organist van de Sankt Johanneskirche in Lüneburg, werd hij een uitstekend organist.

Toen hij drie jaar in Lüneberg op school had gezeten, zag Bach kans violist te worden in het eigen orkest van prins Johann Ernst von Sachsen-Weimar. Maar toen er in Arnstadt een organist werd gezocht voor de nieuwe kerk met een nieuw orgel, bood Bach zijn diensten aan en werd aangenomen. Hij was toen achttien jaar oud. Dit werd het begin van zijn vruchtbare leven als musicus en componist.

Bovenstaand verhaal is een vertaling en vrije bewerking door de redactie van Evendit.nl van Story-lives of Great Musicians van Francis Jameson Rowbotham, te vinden op: http://www.gutenberg.org/ebooks/19748.

Johann Sebastian Bach: boeken en cd’s

Wil je meer achtergrondinformatie over deze wereldberoemde componist en zijn muziek? Kijk bijvoorbeeld eens bij de boeken en muziek van Johann Sebastian Bach die je bij bol.com kunt kopen.

Dossier componisten

Dit artikel maakt deel uit van het dossier componisten.