Wil je een muziekinstrument bespelen, maar zie je op tegen het noten leren lezen? Misschien komt dit omdat het notenschrift je doet duizelen van allemaal verschillende noten op of in de buurt van vijf lange horizontale lijnen en in groepjes noten geplaatst tussen korte, verticale lijnen? Toch is het lezen van bladmuziek relatief makkelijk als je maar eenmaal begrijpt hoe het werkt. Het muziekschrift is namelijk in wezen een logisch en eenvoudig systeem van kortere en langere noten op de verschillende posities van de notenbalk.
Opbouw van dit artikel
In dit artikel komen de volgende onderwerpen aan de orde.
- Abc van de muzieknotatie
- Alternatieve muziekschriften als klavar of tab
- Integraal noten leren lezen en een muziekinstrument bespelen
- Integrale lesmethoden voor verschillende muziekinstrumenten
- Of toch maar eerst algemene muzikale vorming (AMV) volgen?
- Interactief online noten leren lezen
Abc van de muzieknotatie
Mensen die op volwassen leeftijd aan een muziekinstrument willen beginnen, zien vaak op tegen het leren lezen van bladmuziek.
Een beginner op muziekgebied kijkt naar de vijf lijnen van de notenbalk en ziet op verschillende hoogten al dan niet open bolletjes met stokken (al dan niet met vlaggetjes eraan) staan die soms door middel van horizontale strepen met elkaar zijn verbonden. En bovendien ziet hij bovendien hier en daar wat in een soort geheimschrift opgetekende aanwijzingen of Italiaanse termen.
Vervolgens denkt hij dan dat deze notatie ingewikkeld is en lastig om aan te leren. Het standaard notenschrift lijkt op het eerste gezicht misschien complex, maar er zit een simpel en logisch systeem achter. Voor degene die de (op zich eenvoudige) patronen in de gangbare muzieknotatie eenmaal weet te herkennen, heeft het notenbeeld weinig geheimen. Feitelijk staat bij het leren lezen van bladmuziek de patroonherkenning centraal. Daarmee wordt het muziekschrift ontsleuteld.
Waarschijnlijk weet je al dat de stamtonen A, B, C, D, E, F en G zijn en dat die (afhankelijk van het bedoelde octaaf) in het standaardmuziekschrift worden weergegeven als noten op, tussen, onder of boven de vijf lijnen van de notenbalk.
Als je bedenkt dat een open noot langer duurt dan een dichte noot en dat noten met vlaggetjes de kortste duur hebben, begrijp je al iets van de basis van de notatie. Verder is het duidelijk dat als de noten hoger worden genoteerd, ook de melodie hoger gaat klinken, en dat als de noten omlaag gaan, ook de melodie omlaag gaat. De rest is feitelijk een logische verfijning en aanvulling van dit systeem.
Met behulp van het notenkwartetspel kun je op een speelse manier het notenschrift onder de knie krijgen.
Alternatieve muziekschriften als klavar of tab
Sommige mensen veronderstellen dat alternatieve systemen voor muzieknotatie als klavar (klavarskribo) voor bijvoorbeeld piano of dat greepschriften zoals tab (tabulatuur) voor bijvoorbeeld gitaar, veel makkelijker aan te leren zijn. Maar klopt dit wel?
De voorsprong die een greepschrift aan de echte beginner op muzikaal terrein biedt, is helaas slechts van korte duur. Zo hebben beginners vooral de eerste paar dagen of weken van het leren spelen op hun muziekinstrument profijt van de alternatieve notatie. Dit voordeel houdt verband met het feit dat de relatie tussen de muzieknotatie en de greep op het instrument bij klavar of tab duidelijker is dan bij het gewone notenschrift.
Maar al snel slaat dit aanvankelijke voordeel om in een nadeel, aangezien er voor de meeste muziekinstrumenten veel meer bladmuziek in de vorm van de standaardmuzieknotatie beschikbaar is. Alleen voor een historisch instrument als de luit is de historische tabulatuurnotatie het meest gebruikelijk.
Alternatieve muzieknotaties hebben weinig of geen intuïtief voordeel boven de gangbare muzieknotatie als het gaat om muzikale aanwijzingen voor de uitvoering van een stuk. Zo is het met de standaardmuzieknotatie mogelijk om eenvoudig en op een eenduidige manier een groot aantal uitvoeringsvoorschriften te geven. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het toenemend luider of zachter worden van de tonen en het breed of juist kort spelen van de noten).
Een greepschrift heeft op dit punt geen enkel voordeel ten opzichte van de gangbare muzieknotaties. Afgezien van het allereerste begin van het leren spelen op een instrument is het conventionele muziekschrift dus niet ingewikkelder dan dat van greepschriften als klavar of tab. Conventionele en alternatieve muzieknotatiesystemen zijn in wezen ongeveer even moeilijk of beter, gemakkelijk, aan te leren. Twijfel je toch nog? Lees dan eens het artikel over het belang van het standaardmuziekschrift.
Integraal noten leren lezen en een muziekinstrument bespelen
Een bekend misverstand is de gedachte dat je eerst noten moet kunnen lezen om met succes aan het bespelen van een muziekinstrument te beginnen.
Op zich is dat misverstand heel begrijpelijk. Wil je iets leren, dan is het vaak handig het leerproces in een aantal stappen onder te verdelen. Dat werkt doorgaans beter dan te proberen alle leerstof in een keer te willen beheersen.
De praktijk heeft echter uitgewezen dat het van blad leren lezen en spelen primair een kwestie is van een rustige opbouw van de theorie van het notenschrift, en vooral ook van oefenen, oefenen en nog eens oefenen.
Dit verklaart het succes van lesmethodes waarin het noten lezen en het bespelen van een bepaald muziekinstrument integraal worden behandeld. Tegelijkertijd met het begin van het lezen van bladmuziek leer je dan de eerste tonen op je muziekinstrument te spelen.
Er is dus een directe relatie tussen de theorie van het notenschrift en de praktijk van het leren spelen op je instrument. Dankzij de geleidelijke en systematisch opbouw van dergelijke lesboeken boek je op deze manier relatief snel resultaat.
Integrale lesmethoden voor verschillende muziekinstrumenten
Tot de bekende integrale lesboeken (al dan niet met cd of dvd) voor de verschillende blaasinstrumenten behoren de volgende series:
- Horen, lezen en spelen (deel 1-3)
- Easy Steps (deel 1 en 2)
- Methode van de 21e eeuw
- Learn as You Play (Nederlandse editie)
De populaire serie leerboeken Horen, lezen en spelen van muziekuitgeverij uitgeverij Boosey & Hawkes / Buffet Crampon is verkrijgbaar voor:
- althoorn, bariton & eufonium, bugel, dwarsfluit, hobo, hoorn (F) klarinet, saxofoon (afzonderlijke boeken voor de sopraansaxofoon, altsaxofoon en tenorsaxofoon), trompet, trombone (BC).
De eveneens succesvolle reeks Easy Steps van muziekuitgeverij de Haske is verkrijgbaar voor:
- dwarsfluit, hoorn, klarinet, saxofoon (afzonderlijke boeken voor de altsaxofoon en tenorsaxofoon) en trompet.
Verder is er de nieuwe Methode van de 21e eeuw van muziekuitgeverij Izis die verkrijgbaar is voor:
- altblokfluit, altviool, blokfluit, cello, dwarsfluit, klarinet, saxofoon (altsaxofoon), sopraanblokfluit, trompet en viool.
De beproefde studiemethode Learn as You Play (Nederlandse editie of Engelse editie) is verkrijgbaar voor:
- dwarsfluit, fagot, klarinet, hobo, hoorn, saxofoon (altsaxofoon), trombone & eufonium, trompet & cornet en tuba.
Daarnaast zijn er integrale lesmethoden die slechts voor bepaalde instrumenten worden uitgebracht. Het zijn er te veel om op te noemen.
Of toch maar eerst Algemene muzikale vorming (AMV) volgen?
Wil je toch eerst noten leren lezen voordat je aan het muziekinstrument van jouw keus gaat beginnen? Dan zou een cursus algemene muzikale vorming een uitstekende oplossing kunnen vormen.
Dergelijke cursussen worden doorgaans in groepsverband gegeven en zijn speciaal gericht op kinderen of op volwassenen. Deze breed opgezette cursussen duren een tot twee jaar. In zo’n AMV-cursus maak je je verschillende muzikale vaardigheden eigen, waaronder het noten lezen. Ook leer je een en ander over de mogelijkheden van verschillende muziekinstrumenten. Dat is vooral handig als je nog niet goed weet welk instrument je wilt leren spelen.
Tijdens de AMV-lessen wordt voor het zelf musiceren gebruik gemaakt van een blokfluit, of, zoals steeds vaker het geval is, van een xylofoontje of soms van een ukelele. De ukelele wordt steeds vaker als eerste muziekinstrument op Britse basisscholen gebruikt.
Interactief online noten leren lezen
Een alternatieve en bovendien gratis manier om jezelf het notenschrift eigen te maken vind je op de digischool
In drie modules leer je jezelf dan interactief om noten te lezen. Je krijgt uitgebreide informatie en veel oefeningen waarbij je bijvoorbeeld noten aanklikt om tonen te horen of antwoorden geeft op de vragen bij de luisteroefeningen.
Het aardige van deze online cursus dat je na het beantwoorden van een vraag direct te zien krijgt of je die goed hebt beantwoord. Enkele oefeningen waarbij je met je cursor over de noten moet gaan om de toon te horen, lijken niet met de Mozilla Firefox of Google Chrome browsers te werken, maar wel met Internet Explorer. Veel oefeningen werken wel met alle genoemde browsers.
Dossier Musiceren algemeen
Dit artikel maakt deel uit van het dossier musiceren. In dit dossier vind je een overzicht van alle artikelen over het zelf (leren) maken van muziek in het algemeen.
Een eerdere versie van dit artikel werd op 27 november 2011 door de auteur, An Schrijfstra, gepubliceerd op Infonu.nl onder de titel:Gemakkelijk noten leren lezen.